Երբ պետությունը արհամարհանքով փորձել է ինչ-որ մի բան առաջ տանել, միշտ չի ստացվել, կամ ունեցել է անցանկալի հետևանք.Արա Զոհրաբյանը՝ դատական տուգանքի մասին (տեսանյութ)

Արդարադատության նախարարության ներկայացրած նախագծով սահմանված՝ դատարանի կողմից փաստաբանի և դատախազի նկատմամբ տուգանքի կիրառում նախատեսող իրավակարգավորման դեմ փաստաբանների քայլերի, նշված դրույթն այլ օրենսգրքի նախագիծ տեղափոխելու, Արդարադատության նախարարության գործունեության և այլ հարցերի շուրջ Tert.am-ը զրուցեց Փաստաբանների պալատի նախագահ Արա Զոհրաբյանի դեմ:

Նշենք, որ նախագծի համաձայն՝ փաստաբանների ու դատախազների նկատմամբ որպես սանկցիա կարող է կիրառվել նաև տուգանք մինչև 100 հազար դրամի չափով: Համաձայն Արդարադատության նախարարության մշակած նախագծի՝ տուգանքի որոշումն ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից:

-Պարո՛ն Զոհրաբյան, Դատական օրենսգրքի նախագծից հանվեց դատական տուգանքի մասին դրույթը, սակայն երեկ՝ ՀՀ կառավարության ներկայացուցիչն առաջարկել է դատական սանկցիաների վերաբերյալ կարգավորումներ լրացնել երկու նոր օրենքների՝ ՀՀ քրեական դատավարության և ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքերում փոփոխություն կատարելու մասին նախագծերով:Փաստորեն դատական տուգանքի մասին դրույթն ինչ-որ տեղ անպայման լինելո՞ւ է:

-Երբ դատական տուգանքը հանվեց, Դատական օրենսգիրք սահմանադրական օրենքի նախագծից, բնականաբար մենք հասկացանք ,որ և՛ օրենսդիր, և՛ գործադիր իշխանությունները մտադիր են, որ մյուս օրենսգրքերում դա ներառելու նպատակահարմարությունն առնվազն քննարկման առարկա դարձնեն: Ժամանակ տրամադրեցին և՛ իրենց, և՛ մեզ՝ համատեղ քննարկումների միջոցով որոշել, թե ի՞նչ լուծումներ կարելի է տալ հարցին:

Բայց այսօր փաստորեն կարող ենք արձանագրել, որ Արդարադատության նախարարությունը, կարծես, դա դարձրել է ինքնասիրության հարց և փորձեց արագ դա բերել Քաղաքացիական դատավարության  օրենսգրքի նախագիծ, որն արդեն առաջին ընթերցմամբ քննարկվել և անցել էր: Փաստորեն երկրորդ ընթերցումից անմիջապես առաջ գլխադասային հանձնաժողովը այդ փոփոխությունները ներկայացրեց, փոփոխություններին զուգահեռ ներկայացվեցին երկու նոր  նախագծեր Քրեական և Վարչական դատավարության օրենսգրքերում փոփոխությունների նախագծեր, որպեսզի, ըստ իրենց փաստարկի՝ համակողմանի լուծեն հարցը: Մեր կարծիքով՝ առաջին, իրենք չեն կարող առաջին ընթերցումն անցած նախագծին կցել նոր օրինագիծ, որովհետև ԱԺ կանոնակարգի համաձայն՝ ցանկացած օրենքի նախագիծ պետք է առնվազն երկու ընթերցումով քննարկվի:

Եթե օրինակ ԱԺ –ն հաստատի  այս կցված օրինագծերը կստացվի, որ նշված օրինագծերը մեկ ընթերցումով են անցել, և մեր կարծիքով, սա կոպիտ խախտում է:    Եվ ամենակարևորը, Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի մեջ դատական տուգանք ներառելը պետք է ունենա իր անհրաժեշտությունը: Ինչպես Վոլֆգանգ Գյոթեն է ասել, անհրաժեշտությունն է ամենալավ խորհրդատուն:
Տվյալ դեպքում անհրաժեշտությունը ԱՆ-ն պետք է հիմնավորեր, որը չի արել: Օրինակ` 2017 ավելի քան 130 հզր քաղաքացիական գործ է քննվել առաջին ատյանի դատարանում և այդ ընթացքում միայն երկու փաստաբանի վերաբերյալ ենք դատական սանկցիա ստացել: Դա նշանակում է,որ դատական տուգանք ներմուծելու անհրաժեշտություն չկար:

-Կոպիտ խախտումով, նախորդ քննարկման ժամանակ էլ ասացիք, որ նախագծի անցկացումը Կառավարությունը չպետք է դարձնի «պրինցիպի հարց», ինչո՞ւ է Արդարադատության  նախարարությունն այդպես շահագրգռված, որպեսզի և՛ խախտումներով, և՛ չլսելով նաև փաստաբաններին, այդ դրույթը  տանի խորհրդարան:

-Արդարադատության նախարարության քայլերից երևում է, որ իրենք հրատապության հարց են լուծում: Հիմա, երբ նայում ենք օրինագծի այդ հատվածը, ապա դատական տուգանքի մասով դրույթներն ուժի մեջ կմտնեն 2019 թվականի հունվարի 1-ից: Ստացվում է հրատապության հարց չկա: Ստացվում է, ԱՆ-ն այս թեման ինքնասիրության հարց դարձնելով փորձում է անցկացնել: Ես կարծում եմ այդ հարցը պետք է ուղղել իրենց:  Եթե հրատապության հարց չկա, ինչո՞ւ հանգիստ քննարկելու ժամանակ չտալ: Եթե այստեղ պետք է խոսեն, որ իրենք արդարադատության ոլորտում քաղաքականություն մշակող պետական մարմին են և դրանից ելնելով ինչ ուզեն` կանեն, ես կարծում եմ այդպիսի մտածողները չարաչար սխալվում են: Ի վերջո` պետական իշխանությունը պետք է հաշվի առնի քաղաքացիական հասարակության շահերը:

Չի կարելի ամբողջ  մեր համայնքի նկատմամբ նման արհամարհական վերաբերմունք ունենալ, միգուցե պետք է այդ օրենքը, բայց  դա չպետք է արվի այս ձևով: Պետք է քննարկվի, լսենք փոխադարձ փաստարկները, և չի բացառվում, որ օբյեկտիվ ցանկության դեպքում իրենք այս նախաձեռնությունից հետ կքաշվեն:

-Երբ Դատական օրենսգրքի նախագծից այս դրույթը հանվեց, Դուք ասացիք, որ սա միջանկյալ լուծում է Փաստաբանների պալատի կողմից քննարկումներ ծավալելու և քայլեր ձեռնարկելու համար: Ի՞նչ արեց Պալատը դռնփակ քննարկումից հետո, հաշվի առնելով այն, որ վաղը համապետական գործադուլ է հայտարարված:

-Մենք նախորդ քննարկման ժամանակ կանխազգացինք, որ հնարավոր է Քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքում փոփոխություններ անեն, մենք ասացինք, որ պետք չէ դա «պրինցիպի հարց» սարքել: Ցավոք Կառավարությունը գնաց այդ ճանապարհով: Այսինքն`  փորձել է դա իր համար դարձնել, անպայման, լուծման ենթական հարց և այս եղանակով: Գիտեք ինչ, թող պատմություն բոլորը կարդան և ոչ միայն Հայաստանի պատմությունը:Երբ պետությունը արհամարհական կեցվածքով փորձել է ինչ-որ մի բան առաջ տանել միշտ չի ստացվել, ստացվելու դեպքում էլ ունեցել է անցանկալի հետևանք: Չի կարելի այդպես, գոնե ձևական քննարկումներ կազմակերպվեր:

-Գուցե  այստեղ Փաստաբանների պալատն իր մեղքի բաժինն ունի՞, որ Պալատի հետ հաշվի չեն նստում և ձևական մասն էլ չեն ապահովում:

-Այստեղ Փաստաբանների պալատի հարց չկա,  փաստաբանության մասին է խոսքը, Փաստաբանների պալատը Արա Զոհրաբյանը չէ, դա բոլոր փաստաբաններն են, այսինքն` եթե այստեղ արհամարհվում են, բոլոր փաստաբաններն են արհամարհվում:

-Դատական տուգանքը վերաբերում է փաստաբաններին ու դատախազներին, փաստաբանների գործադուլների մասին  խոսվել է, քննարկումներ եղել են, դատախազներից, կարծես թե, նորություն չկա,  գուցե ինչ-որ բան են ներկայացրել Կառավարությանը և Կառավարությունը հաշվի է առել դատախազների տեսակետը:Դուք տեղյա՞կ եք,  թե ինչպիսին է իրենց մոտեցումը:

-Ես տեղյակ եմ, որ  իրենք էլ են առարկել այս դրույթի դեմ պաշտոնական առարկություններ ներկայացնելով, բայց Արդարադատության նախարարությունը հաշվի չի առել նաև Գլխավոր դատախազության դիրքորոշումը: Իրենք նույնպես դեմ են, բայց ակտիվ գործողություններ չեն իրականացնում ելնելով նաև իրենց պետական կարգավիճակից:

-Վաղը փաստաբանները պատրա՞ստ են համապետական գործադուլին:

-Մեր գործընկերն այս համապետական բողոքի ակցիայի վերաբերյալ  բազմիցս են խոսել և որպես բողոքի առաջին քայլ առաջարկվել էր նման բողոքի ակցիան,սակայն մենք փորձեցինք ավելի զսպված հավասարակշռված գնալ առաջ, միանգամից ծայրահեղ քայլի չդիմել, որպեսզի  հնարավորություն տանք երկխոսության  հարթակ ստեղծելու, բայց, ցավոք, այսօր Կառավարություն ու ԱԺ համապատասխան հանձնաժողովը դա անտեսեց, և նշեմ, որ վաղվա բողոքի ակցիան կարող  է ունենալ վատ հետևանքներ:

-Պարոն Զոհրաբյան, երբ նախագիծը նոր էր քննարկվում Արդարադատության նախարարությունից նշում էին, որ կան երկրներ, որտեղ ոչ միայն դատական տուգանք կա, այլ կա դատական սանկցիա ընդհուպ մինչև ազատազրկում փաստաբանին 2-3 օրով: Հիմա էլ խոսվում է միջազգային փորձի մասին: Դուք տեղյա՞կ եք, ո՞ր երկրներն են դրանք:

-Կան երկրներ, որտեղ կան դատական տուգանքներ, բայց դրանք  անգլոսաքսոնական երկրներն են հիմնականում, բայց  խնդիրը գիտեք ինչումն է, որ այդ երկրներում, որտեղ դատական տուգանքը կա, իրենց երկրներում հասարակության վստահությունը դատարանի նկատմամբ շատ բարձր է: Այսինքն, եթե իրենք բերում են դատական տուգանք օրինակ` ԱՄՆ-ից, մենք էլ կխնդրենք, որ մեզ բերեն ԱՄՆ դատավորներին: Այդ դեպքում պահանջում ենք ամբողջ համակարգը բերել ու ներդնել, ոչ թե բերել այն կտորը, որը ձեռնտու է որպես  մահակ օգտագործել փաստաբանի նկատմամբ, իսկ այն կտորը, որը մեզ է  պետք որպես արդարադատության օգտագործելու համար, դա չի բերվել: Այսինք` այդ փաստարկն ուժեղ չէ:

-Պարոն Զոհրաբյան, նմանատիպ՝ դատական տուգանքի մասին նախագիծ եղել է նաև 2007-ին և չի ընդունվել:

-Այն ժամանակ դատական բարեփոխումների հանձնաժողով կար, ես ինքս այդ  հանձնաժողովի անդամ եմ եղել և այդ հանձնաժողովն այն ժամանակ նախագահում էր արդարադատության ներկայիս նախարար, այն ժամանակ ևս նախարար Դավիթ Հարությունյանը:  Ես հանձնաժողովում ունեի մեկ ձայն, իսկ հանձնաժողովում կային դատական իշխանությունից ներկայացուցիչներ, դատախազության, ոստիկանության մարմիններից ներկայացուցիչներ: Առաջարկ կար, որ տուգանքը նաև փաստաբանի նկատմամբ կիրառվի և  հանձնաժողովի անդամները կողմ էին: Հիմա էլ չմոռանանք, որ ցանկացած պետական պաշտոնատար անձ փաստաբանին չի սիրում, եթե զգացմունքային ենք ասում, որովհետև փաստաբանն իր համար խանգարող է: Այն ժամանակ ես հասկանալով, որ  մեկ ձայնով ոչինչ չեմ կարող անել, ասացի՝ եկեք  դատավարական մրցակցությունը պահպանելով տուգանք սահմանենք նաև դատախազի նկատմամբ: Դատական իշխանությանը դա դուր եկավ, բայց ոստիկաներին ու դատախազներին դուր չեկավ, իրենք միացան մեզ և այդ նախագիծը չանցավ:

-Տեղեկություններ կան, որ այսօր պլանավորված է ՀՀԿ ներկայացուցիչների և ձեր հանդիպումը: Նման հանդիպում լինելո՞ւ է, և եթե լինելու է ի՞նչ հարց է քննարկվելու:

-Ճիշտ ասած չգիտեմ ձեր տեղեկության աղբյուրները, սակայն ես ինքս պատրաստ եմ ցանկացած պաշտոնատար անձի հետ հանդիպել, ով օրինակ` վաղը կարող է այդ կոճակը սեղմել և այս նախագիծը դարձնել իրականություն:
Ես փորձելու եմ հանդիպել որոշ անձանց հետ, իհարկե մեր պայքարը նաև  հենց հանդիպումների, քարոզչության ու փաստարկների դաշտում է: Մենք ամեն ինչ անելու ենք, որ հարցը չհասնի իրավական հարթությունից դուրս, մենք իրավական հարթության մասնագետներ ենք:

-Վաղվանից հետո, երբ լինի համապետական գործադուլ և Ձեզ հետ կրկին նախարարությունը հաշվի  չնստի, ի՞նչ է մնում փաստաբաններին անել իրավական հարթությունում:

-Վաղը ժամը 12:00-ին այստեղ լինելու է քննարկում և այդ քննարկման արդյունքներով  փաստաբաններն են որոշելու, թե ի՞նչ է արվելու: Փաստաբաններն ի սկզբանե առավել կտրուկ գործողությունների էին պատրաստ, և նույնիսկ ի սկզբանե հայտարարում էին, որ ողջ երկրի մասշտաբով բողոքի ակցիաներ իրականացնեն, որպեսզի փաստաբանների ձայնը լսելի  դառա: Մեկօրյա բողոքի ակցիան չի լինելու վերջինը: Վաղը կքննարկվի, վաղը կորոշվի: